ALİ KUŞÇU:

ALİ KUŞÇU:
Türk İslam Dünyası astronomi ve matematik alimleri arasında, ortaya
koyduğu eserleriyle haklı bir şöhrete sahip Ali Kuşçu, Osmanlı
Türkleri'nde, astronominin önde gelen bilgini sayılır. "Batı ve Doğu
Bilim dünyası onu 15. yüzyılda yetişen müstesna bir alim olarak tanır."
Öyle ki; müsteşrik W .Barlhold, Ali Kuşcu'yu "On Beşinci Yüzyıl
Batlamyos'u" olarak adlan-dırmıştır. Babası, Uluğ Bey'in kuşcu başısı
(doğancıbaşı) idi. Kuşçu soyadı babasından gelmektedir. Asıl adı Ali
Bin Muhammet'tir. Doğum yeri Mave-raünnehir bölgesi olduğu ileri
sürülmüşse de, adı geçen bölgenin hangi şehrinde ve hangi yılda doğduğu
kesinlikle bilinmektedir.
Ancak doğum şehri Semerkant, doğum yılının ise 15. yüzyılın ilk dörtte
biri içerisinde olduğu kabul edilmektedir. 16 Aralık 1474 (h. 7 Şaban
879) tarihinde İstanbul'da ölmüş olup, mezarı E-yüp Sultan Türbesi
hareminde bulunmaktadır. Ölüm tarihi; torunu meşhur astronom Mirim
Çele-bi'nin (ölümü, Edirne 1525) Fransça yazdığı bir eserin incelenmesi
sonucu anlaşılmıştır. Mezar yerinin 1819 yılına kadar belirli olduğu ve
hüsn-ü muhafazasının yapıldığı; ancak 1819 yılından sonra, Ali Kuşcu'ya
ait mezarın yerine, zamanının nüfuzlu bir devlet adamının mezar taşının
konmuş olduğu anlaşılmaktadır. Uluğ Bey'in Horasan ve Maveraünnehir
hükümdarlığı sırasın-da, Semerkant'ta ilk ve dini öğrenimini
tamamlamıştır. Küçük yaşta iken astronomi ve matema-tiğe geniş ilgi
duymuştur.
Devrinin en büyük bilginlerinden; Uluğ Bey , Bursalı Kadızade Rumi,
Gıyaseddün Cemşid ve Mu'in al-Din el-Kaşi'den astronomi ve matematik
dersi almıştır. Önce,Uluğ Bey, tarafından 1421 yılında kurulan
Semerkant Rasathanesi ilk müdürü, Gıyaseddün Cemşid'in, kısa süre sonra
da Rasathanenin ikinci müdürü Kadızade Rumi'nin ölümü üzerine, Uluğ Bey
Rasathane-ye müdür olarak Ali Kuşcu'yu görevlendirmiştir. Uluğ Bey
Ziyc'inin tamamlanmasında büyük e-meği geçmiştir. Nasirüddün Tusi'nin
Tecrid-ül Kelam adlı eserine yazdığı şerh, bu konuda da gayret ve
başarısının en güzel delilini teşkil etmektedir. Ebu Said Han'a ithaf
edilen bu şerh, Ali Kuşcu'nun ilk şöhretinin duyulmasına neden
olmuştur. Kaynakların değerlendirilmesi sonucu anlaşılmaktadır ki; Ali
Kuşcu yalnız telih eseriyle değil, talim ve irşadıyle devrini aşan bir
bilgin olarak tanınmaktadır. Öyle ki; telif eserlerinin dışında, torunu
Mirim Çelebi, Hoca Sinan Paşa ve Molla Lütfi (Sarı Lütfi) gibi
astronomların da yetişmesine sebep olmuştur. Bu bilginlerle be-raber,
Ali Kuşcu'yu eski astronominin en büyük bilginlerinden birisi olarak
belirtebiliriz.