ÖMER HAYYAM

ÖMER HAYYAM:
Asıl adı Giyaseddin Ebu'l Feth Bin İbrahim El Hayyam' dır. 18 Mayıs
1048'-de İranin Nişabur kentinde doğan Ömer Hayyam bir çadırcının
oğluydu. Çadırcı anlamına gelen soyadını babasının mesleğinden
almıştır.Fakat o soyisminin çok ötesinde işlere imza atmıştır.Daha
yaşadığı dönemde İbn-i Sina'dan sonra Doğu'nun yetiştirdiği en büyük
bilgin olarak kabul ediliyor-du. Tıp, fizik, astronomi, cebir, geometri
ve yüksek matematik alanlarında önemli çalışmaları olan Ömer Hayyam
için zamanın bütün bilgilerini bildi ği söylenirdi. O herkesten farklı
olarak yaptığı çalışmaların çoğunu kaleme almadı, oysa O is-mini çokça
duyduğumuz teo-remlerin isimsiz kahramanıdır. Elde bulunan ender
kayıtlara da-yanılarak Ömer Hayyam'ın çalışmaları şöyle sıralanabilir:

Yazdığı bilimsel içerikli kitaplar arasında Cebir ve Geometri Üzerine,
Fiziksel Bilimler Alanın-da Bir Özet, Varlıkla İlgili Bilgi Özeti, Oluş
ve Görüşler, Bilgelikler Ölçüsü, Akıllar Bahçesi yer alır. Enbüyük
eseri Cebir Risalesi'dir. On bölümden oluşan bu kitabın dört bölümünde
kübik denklemleri incelemiş ve bu denklemleri sınıflandırmıştır.
Matematik tarihinde ilk kez bu sı-nıflandırmayı yapan kişidir. O
cebiri, sayısal ve geometrik bilinmeyenlerin belirlenmesini a-maçlayan
bilim olarak tanımlardı. Matematik bilgisi ve yeteneği zamanın çok
ötesinde olan Ömer Hayyam denklemlerle ilgili başarılı çalışmalar
yapmıştır. Nitekim, Hayyam 13 farklı 3. dereceden denklem
tanımlamıştır. Denklemleri çoğunlukla geometrik metod kullanarak
çözmüştür ve bu çözümler zekice seçilmiş konikler üzerine
dayandırılmıştır. Bu kitabında iki koniğin arakesitini kullanarak 3.
dereceden her denklem tipi için köklerin bir geometrik çizi-mi
bulunduğunu belirtir ve bu köklerin varlık koşullarını tartışır.

Bunun yanısıra Hayyam, binom açılımını da bulmuştur. Binom teoerimini
ve bu açılımdaki kat-sayıları bulan ilk kişi olduğu düşünülmektedir.
(Pascal üçgeni diye bildiğimiz şey aslında bir Hayyam
üçgenidir).Öğrenimi tamamlayan Ömer Hayyam kendisine bugünlere kadar
uzana-cak bir ün kazandıran Cebir Risaliyesi'ni ve Rubaiyat'ı
Semerkant'ta kaleme almıştır. Dönemin üç ünlü ismi Nizamülmülk, Hasan
Sabbah ve Ömer Hayyam bu şehirde bir araya gelmiştir. Dönemin hakanı
Melikşah, adı devlet düzeni anlamına gelen ve bu ada yakışır yaşayan
veziri Nizamül-mülk'e çok güvenirdi. Ömer Hayyam ile ilk kez
Semerkant'ta tanışan Nizam onu İsfa-han'a davet eder. Orada
buluştuklarında O'na devlet hülyasından bahseder ve bu büyük ha-yalinin
gerçekleşmesi için Hayyam'dan yardım ister. Fakat Hayyam devlet
işlerine karışmak istemez ve teklifini geri çevirir.4 Aralık 1131'de
doğduğu yer olan Nişabur' da fani dünyaya veda eder.