EL-HAREZMİ

EL-HAREZMİ

Ebu Abdullah Muhammed bin Musa El-Harezmi, Özbekistan'da doğdu. Doğum
tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Hayatı hakında çok fazla bilgi
bulunmamaktadır. Batı bilim dünyasında en sürekli, en derin etkiler
bırakmış matematikçi olarak tanınmıştır.
El Harizmi'nin en çok ilgi gören eserleri Kitabü'l muhtasar fi'l Cebr ve'l Mukabele ve Kitabü'l muhtasar fi Hisabü'l Hindi dir.
Harizmi, doğu bilim dünyasında cebir ilmine ilişkin ilk eser yazan
kişidir. Bu bilim dalı daha önce az çok işlenmiş ve kısmen geometriden
ayrı bir ilim dalı olmaya başlamıştı. Birinci dereceden denklemler
çözülebiliyordu, hatta hesaplama metodlarıyla ikinci dereceden
denklemlere çözüm bulunuyordu. Fakat henüz ikinci derece denklemlerin
köklerini bulma yöntemi geliştirilmemişti.
İşte El Harizmi'nin El Cebr ve'l Mukabele kitabı ikinci dereceden
denklemlerin çözüm yolunu sistemli olarak işleyen ilk eser
niteliğindedir ve 600 yıldan uzun bir süre (15. yüzyıla kadar) el
üstünde tutulmasının nedeni de budur.
Harezmi'nin Denklem Grupları
El Harizmi, adı geçen eserinde denklemleri iki grupta toplamaktadır:
Birinci grupta, çözümleri derhal bulunabilen bizim bugünkü sembollerle ifade edersek
x²= ax
x²= n
ax = n
şeklindeki denklemlerdir.
Bunların çözüm kurallarını gösterdiktren sonra El- Harizmi ikinci denklem grubuna geçer
x²+ ax = n
x²+n = ax
ax + n = x²
Ve bunların çözümünü bugün bildiğimiz metodla yapar
Bu kitapta ayrıca, ikinci dereceden denklemlerin hangi durumlarda iki
kökünün , hangi durumlarda çift kökünün olacağını ve hangi durumlarda
denklemin reel kökü olamayacağını çok açık bir şekilde belirtmiştir. Bu
kuralları bir öğretmen yeteneğiyle ortaya koyduktan sonra El Harizmi ,
bu kuralları geometrik olarak ispatlamıştır.
Harizmi'nin bu eseri matematik tarihi bakımından çok önemli gelişmelere
dayanak ve başlangıç olmuş 600 yıldan biraz daha fazla (15. y.y. sonuna
kadar) matematik öğretimi için temel sayılmıştır. Eser, Endülüs
medreseleri aracılığıyla Batı'ya geçmiştir. İlk Latince çevirisi
1183'te yapılmıştır. Roger Bacon, Fibonacci gibi bilim adamaları eseri
hayranlıkla incelemişler, ve kendi öğretilerinde bu eserden
faydalanmışlardır. 1486 yılında Leipzig Üniversitesi'nde okutulmaya
başlanmıştır.
1598 -1599 yıllarında hala cebir biliminde tek kaynak Harizmi'nin bu eseridir.
El Harizmi matematiğin yanısıra astronomi ve coğrafya ilimlerinde de
eserler vermiştir. Astronomik cetvellerle ilgili kitaplar yazmış ve bu
eserler 12. y.y. da Latince' ye çevrilmiştir. Bunu yanısıra Ptolemy'nin
coğrafya kitabını düzeltmelerle yeniden yazmış, 70 tane bilim adamıyla
birlikte çalışarak 830 yılında bir dünya haritası çizmiştir. Dünyanın
çevresini ve hacmini hesaplama çalışmalarında yer almıştır. Güneş
saatleri, usturlaplar ve saatler üzerine yazılmış eserleri de vardır.