ALACAHÖYÜK

ALACAHÖYÜK
Alacahöyük, Çorum'un 45 km . güneyinde, Alaca İlçesi'nin 17 km .
kuzeybatısında yer almakta olup, Boğazköy'e 34, Ankara'ya ise 210 km .
uzaklıktaki Alacahöyük Köyü yerleşim alanı içerisindedir.

Höyük, bilim alemine ilk kez 1835 yılında W.C. Hamilton tarafından
tanıtılmış olup, bu yıllardan itibaren höyük Orta Anadolu'yu ziyaret
eden bilginlerin uğrak yeri olmuştur. 1861 yılında ise G. Perrot
Anadolu gezisi sırasında höyüğe gelmiş ve kapının sağ ve solundaki dört
köşe kulenin planı ile orthostatlardan birini açığa çıkarmışır. Perrot
bu çalışmadan sonra bu kabartmaların hitit dönemine ait olduğunu da ilk
olarak ileri süren kişi olmuştur.

Anadolu'nun tarihi coğrafyasında emeği büyük olan W. Ramsey de Wilson
ile birlikte 1881 yılında höyüğü inceleyerek birkaç yeni kabartmayı
daha önce bilinenlere eklemişlerdir. 1893 yılında ise E. Chantre
Anadolu'ya geldiğinde ilk olarak höyüğe gelmiş ve o da sfenkslerin
arasındaki dört köşe dehlizi ve onun gerisindeki ikinci kapıyı ve
kapının sövelerini ortaya çıkarmıştır. Kabartmaların mülajını alan
Chantre, kabartmaların konularına bakarak, Perrot gibi burasının bir
saraydan ziyade mabet kapısı olabileceğini ileri sürmüştür. Sfenksli
kapının güneyindeki aslanları da inceleyen Chantre bu kapılardan biri
üzerinde yer alan yazının Frig yazısı olduğu görüşünü Ramsey'in
yazısından sonra daha da kuvvetlendirmiştir.

Daha sonra 1906 yılından beri Boğazköy'de çalışan H. Winckler, Makridi
Bey ve İstanbul Arkeoloji Müzesi Müdürü Halil Ethem Bey'in teklifi
üzerine Höyük'te araştırma yapmaya karar vermişlerdir. 1907 yılında
Makridi Bey sfenksli kapıda yaklaşık 15 gün süren bir çalışma yapmış,
bu çalışma sonucunda kapı önünde birkaç yeni orthostat daha bulmuştur.
Höyüğün birkaç yerinde sondaj çalışması yaptıktan sonra, höyüğün kuzey
eteğindeki poterni (girişi) görerek bunu Boğazköy'deki poternle
karşılaştırmıştır.

Höyük'te gerçek anlamda ilk sistemli kazılar, Cumhuriyet Döneminde
****** tarafından başlatılmıştır. 1935 yılında Türk Tarih Kurumu adına
Hamit Zübeyr Koşay, Remzi Oğuz Arık ve Mahmut Akok gerçekleştirdiği ilk
kazı çalışmaları 1983 yılına kadar sürdürülmüştür. Bu tarihten itibaren
ara verilen kazılara 1997 yılında Prof. Dr. Aykut Çınaroğlu tarafından
tekrar başlanmıştır.

Kalkolitik Dönemi takip eden ve 4 yapı katı ile temsil edilen Eski Tunç
Çağı Alacahöyük'te 13 kral mezarı ile önem kazanmıştır. 5. ve 7. kata
ait olduğu ileri sürülen mezarlar şehrin özel bir alanında yer
almaktadır. Bunlar biçimleri bakımından Anadolu'nun ve hatta Önasya'nın
eşsiz mezar örnekleri olarak nitelenebilir. Mezarlar yetişkin erkek ve
kadınlara aittir. Bu mezarlara çocuk ve bebek gömülmemiştir. Ayrıca bu
mezarlarda birden fazla gömüye de rastlanmamıştır. Orta Anadolu'daki
diğer mezar tiplerinin aksine Alacahöyük'te hem mezarların hem de
ölülerin istikametinde bir birlik vardır. Ölü hediyeleri Eski Tunç
Çağında Ege ve Önasya'da bilinenlerin en zengini ve çeşitlisidir.
Bunların arasında bugüne kadar benzerlerine diğer kültür bölgelerinde
rastlanmayan güneş kursları, geyik ve boğa heykelleri, süs eşyaları,
kama, kılıç, balta gibi savaş aletleri ile pişmiş toprak, taş, altın,
gümüş, tunç, bakır ve elektrondan yapılmış eserler de vardır. Eski Tunç
Çağında Alacahöyük'ün mimari sistemi, Anadolu'nun özgün yapı tekniğine
dayanmaktadır; bu tekniğe göre yapılan taş temelli, kerpiç duvarlı, düz
tavanlı, sıvalı taban ve toprak çatılıdır.

Alacahöyük'ün şu an görülebilir kısmını oluşturan Hitit tabakaları üç
yapı katından oluşmaktadır. Bu dönemde, 250 m . çapında daireye yakın
şekildeki höyüğün kenarında bir savunma sistemi oluşturulmuş olup,
savunma sistemi üzerinde şehre girişi sağlayan iki ana kapının varlığı
tespit edilmiştir. Bunlardan biri güneydoğudaki sfenksli kapı, diğeri
höyüğün batısındaki kapıdır.

Höyük'te olası şehrin dinsel kapısını oluşturan güneydoğudaki sfenksli
kapıda, iki sfenks yer almaktadır. İki metreden yüksek olan ve monolit
taş lentoları üzerine yontulmuş olan sfenks protomlarında başlar
dikkati çekmektedir. Dışarı taşkın şişkin gövdeli sfenksler ayrık ve
kısa bacaklar üzerinde durmaktadır. Doğu tarafındaki sfenksin iç
yüzünde pençelerinde tavşan taşıyan çift başlı kartal bulunmaktadır.

Sfenksli kapının doğu ve batısında yer alan kulelerin altında bulunan
kabartmalar alçak kabartma tekniğiyle işlenmiş, ayrıntılar plastik
olarak verilmiştir. Batı kulesi orthostatlarının hemen hemen hepsi tüm
bir friz olarak izlenir. Bu kısımda altta kült-libasyon konularının ve
üst sırada ise av sahnelerinin betimlendiği görülmektedir. Fırtına
tanrısı onuruna kutlanan ve Hitit dini metinlerinden de bilinen bayram
törenlerinde başrahip ve rahibesi olan kral ve kraliçe burada boğa
karşısında dua pozisyonunda gösterilmiş, bunu izleyen kabartmalarda ise
törenin diğer bölümleri betimlenmiştir. Doğu kulesindeki kabartmalarda
oturan tanrıça önünde dua eden şahıslar yer almaktadır; bunlar kült
törenlerinin devam ettiğini göstermektedirler.

Sfenksli kapıdan içeri girip, giriş kompleksini geçtikten sonra sağ
tarafta "Mabet-Saray" olarak adlandırılan büyük bir Hitit yapısının
temelleri görülmektedir. Bu yapı, çeşitli depo odaları ve diğer
komplekslerden oluşmaktadır.