Gebelikten Korunma Yöntemleri

[EfekentliS.Moderatör]

GEBELİKTEN KORUNMA YÖNTEMLERİ

Gebelikten korunmak için herhangi bir yöntem kullanmadan cinsel ilişkide bulunan kadınların % 80-90'ı bir yıl içinde gebe kalır. Bu nedenle eğer bir süre ya da bundan sonra hiç bebek istenmiyorsa mutlaka etkili bir gebelikten korunma yöntemi kullanılmalıdır. Pek çok korunma yöntemi arasından size ve birlikte olduğunuz kişiye en uygun olanını seçmek için üniversitenizin Mediko-sosyal Sağlık Merkezi Gençlik Danışma Birimi’ne, sağlık ocaklarına, devlet hastaneleri ve SSK hastanelerine bağlı aile planlaması kliniklerine, ana çocuk sağlığı ve aile planlaması merkezlerine, aile hekiminize veya bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurabilirsiniz.


GENEL KORUNMA YÖNTEMLERİ

1. Hap ve Mini Hap




Genel Özellikler:

• Her gün düzenli alınması gerekir.
• Kadında yumurtlama ve döllenmeyi engeller.
• Doğru kullanıldığında çok etkilidir.
• Adetin ilk beş günü içinde, tercihen ilk günü alınmaya başlanmalıdır.
• Adet öncesi gerginliği ve adet sancılarını önler.
• Rahim ve yumurtalık kanserlerine karşı koruyucudur.
• Adet kanamalarının miktarını azalttığından bu nedenle oluşabilecek kansızlığa karşı koruyucu etkileri vardır.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumaz.


Hap
• Kadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından ikisini (östrojen ve progesteron) içerir.
• 35 yaş ve üstünde olup, sigara içen kadınlar hapla korunacaksa sigarayı bırakmalıdır.
• Anne sütünün miktarını azalttığı ve yapısını değiştirdiği için emzirirken kullanılmaz.


Mini Hap
• Kadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından yalnızca birini (progesteron) içerir.
• Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.


2. Aylık İğne




• Düzenli olarak ayda bir kez, kas içine enjeksiyonla uygulanır.
• Kadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından ikisini (östrojen ve progesteron)içerir.
• Yumurtlama ve döllenmeyi engeller.
• Doğru kullanıldığında çok etkilidir.
• Adetin ilk yedi günü içinde tercihen ilk günü uygulanır.
• 35 yaş üstünde ve sigara içen kadınlar sigarayı bıraktıklarında kullanabilirler.
• Anne sütünün miktarını azalttığı ve yapısını değiştirdiği için emzirirken kullanılmaz.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu,klamidya gibi) korumaz.


3. Üç Aylık İğne



• Düzenli olarak üç ayda bir, kas içine enjeksiyonla uygulanır.
• Kadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından yalnızca birini (progesteron) içerir.
• Yumurtlama ve döllenmeyi engeller.
• Doğru kullanıldığında çok etkilidir.
• Adetin ilk yedi günü içinde tercihen ilk günü uygulanır.
• Ara kanamaları olabilir ve uzun kullanıldığında kullanım sırasında adet görülmeyebilir.
• Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
• İğneler kesildikten sonra, tekrar gebe kalmak, ortalama dokuz ay gecikebilir.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu,klamidya gibi) korumaz.

4. Deri Altı Kapsülleri




• Kolun iç kısmına yerleştirilen ve kibrit çöpü büyüklüğünde silikon çubuklardır.
• Kadında doğal olarak bulunan kadınlık hormonlarından yalnızca birini (progesteron) içerir.
• Yumurtlama ve döllenmeyi önler.
• Türüne göre üç ya da beş yıl boyunca gebelikten korur.
• Çok etkilidir.
• Gebelik şüphesi olmayan herhangi bir günde, tercihen adetin ilk yedi günü içinde uygulanır.
• Adet kanaması miktarında azalma, ara kanamalar ve lekelenmeye neden olabilir.
• Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumaz.


5. Rahim İçi Araç (=Spiral)




• Rahim içine yerleştirilen küçük plastik bir araçtır. Bakır ve hormon içeren tipleri vardır.
• Döllenmeyi önler.
• Çok etkilidir.
• 5 yıla kadar koruyan bakırlı tipleri vardır.
• Kadının gebe olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda uygulanabilir. Uygulama sırasında adetli olmak gerekli değildir.
• Çıkartıldığında hemen gebe kalınabilir.
• İlk aylarda lekelenme, adet miktarında artma veya adet süresinde uzamaya, adet sancısına neden olabilir.
• Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumaz.
• Kurallarına göre uygulandığında enfeksiyona neden olmaz.


6. Kondom (Prezervatif, Kılıf, Kaput)



• Erkekler tarafından kullanılmak üzere bir çeşit lastikten yapılmış çok ince ve esnek bir kılıftır.
• Cinsel ilişki sırasında, erkek tohum hücrelerinin (sperm) vajinaya geçmesini engeller.
• Doğru kullanıldığında oldukça etkilidir.
• Her cinsel ilişki için YENİ, KULLANILMAMIŞ BİR KILIF kullanılır. Kılıf erkeklik organına, iliskiden önce takılır. Boşalma sonrası organ gevşemeden çıkartılmalıdır.
• CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLARDAN (HIV/AIDS, HEPATİT-B, FRENGİ, BEL SOĞUKLUĞU, KLAMİDYA GİBİ) KORUR.
• Hiçbir yan etkisi yoktur.


7. Diyafram

• İnce lastikten yapılmış, rahim ağzını örten kubbe şeklinde bir araçtır.
• Erkek tohum hücrelerinin (sperm) hazneden rahme geçmesini engeller.
• Doğru kullanıldığında oldukça etkilidir.
• Cinsel ilişkiden önce yerleştirilir ve ilişkiden en erken altı saat sonra çıkarılır.
• Doğru kullanılırsa, aynı diyafram yıkanıp kurulanarak iki yıl süreyle kullanılabilir.
• Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
• Bazı cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruyucudur.


8. Kadın Kondomu




• İnce, şeffaf, yumuşak plastikten yapılmış, uçları halka ile gerilmiş kılıf şeklinde bir araçtır.
• Cinsel ilişki öncesinde, kadının vajinasına yerleştirilir.
• Cinsel ilişki sırasında, meni içindeki spermlerin kadının vajinasına dökülmesini engeller.
• Spermisitle birlikte ve doğru kullanıldığında oldukça etkilidir.
• Her cinsel ilişkide yeni bir kadın kondomu kullanılmalıdır.
• Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
• CİNSEL YOLLA BULAŞAN ENFEKSİYONLARDAN (HIV/AIDS, HEPATİT-B, FRENGİ, BEL SOĞUKLUĞU, KLAMİDYA GİBİ) KORUR.
• Hiçbir yan etkisi yoktur.


9. Spermisitler (Sperm Yok Ediciler)




• Kadının vajinasına konularak uygulanan jel, fitil ve köpüren tabletlerdir. Tabletlerin erimesi için cinsel ilişkiden 10 – 15 dakika önce vajinanın derinine uygulanmaları gerekir. Etkisini tam gösterebilmesi için cinsel ilişkiden sonra da en az 6 saat vajina hiçbir sebeple yıkanmamalıdır. Vajinanın doktor tarafından önerilmedikçe, herhangi bir sebepten yıkanması doğal korunmasını bozarak enfeksiyonların oluşma riskini artıracağından kesinlikle önerilmez.
• Erkek tohum hücrelerini vajina içinde etkisiz hale getirerek gebeliği önler.
• Doğru kullanıldığında oldukça etkilidir.
• Her cinsel ilişki için uygulama tekrarlanmalıdır.
• Anne sütünü etkilemediği için emziren kadınlar da kullanabilir.
• Bazı cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruyucudur.


10. Kadında Tüplerin Bağlanması (Tüp Ligasyonu)



• Artık çocuk istemeyen çiftlerde, kadınların yumurtalık kanallarının/tüplerin ameliyatla bağlanmasıdır.
• Tüpler bağlandığı için yumurta, erkek tohum hücresi (sperm) ile karşılaşmaz. Böylece döllenme engellenir.
• Gebelik şüphesi olmayan herhangi bir zamanda, kadın evli ise kendisinin ve eşinin yazılı onayı ile yapılır.
• Çok etkilidir.
• Cinsel arzu, yeterlilik ve doyumda, adette hiçbir değişikliğe yol açmaz.
• Hastanede yatmayı gerektirmez.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumaz.


11. Erkekte Kanalların Bağlanması (Vazektomi)


• Artık çocuk istemeyen çiftlerde, erkeklerin tohum (sperm) kanallarının bağlanmasıdır.
• Kanallar bağlandığı için erkek tohum hücreleri (spermler) boşalma sıvısına geçmez. Böylece döllenme engellenir.
• Koruyuculuğun başlaması hemen gerçekleşmez. İlk 20 boşalmada ya da yaklaşık 3 ay süreyle kondom (prezervatif, kılıf) gibi ek bir yöntem kullanılmalıdır.Çok etkilidir.
• Cinsel arzu, yeterlilik ve doyumda, hiçbir değişikliğe yol açmaz.
• Erkek evli ise kendisinin ve eşinin yazılı onayı ile yapılır.
• Cilt kesilmeden ve dikişsiz olarak yapılabilir. Hastanede yatmayı gerektirmez.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumaz.


12. Doğal Korunma Yöntemleri


a. Doğurganlık Belirtilerine Dayalı Yöntemler
• Kadının doğurgan olduğu yumurtlama dönemlerinin belirlenerek bu süre içinde cinsel ilişkide bulunulmaması temeline dayanırlar.
• Rahim ağzından gelen akıntının tipi ve miktarı, rahim ağzının sertliğinde ve düzeyindeki değişiklikler ve vücut sıcaklığı değişimleri değerlendirilerek kadın tarafından uygulanır.
• Emzirme, menopoz ve hormon kullanımını izleyen sürelerde doğurganlık belirtilerini saptamak zor olabilir.
• Doğal aile planlaması yöntemlerini etkili bir biçimde kullanabilmek için iyi bilgilendirilmiş ve bu konuda eğitilmiş olmak gerekir.
• Hiçbir yan etkisi yoktur.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan (HIV/AIDS, hepatit-B, frengi, bel soğukluğu, klamidya gibi) korumaz.

b. Emzirme İle Korunma (Laktasyon Amenoresi)

• Doğumdan sonra, ilk altı ay boyunca anne, bebeğini sadece anne sütü ile sık aralarla, günde toplam en az 60 dakika süreyle emzirerek beslediği takdirde, annede yumurtlama gerçekleşmeyebilir. Bu durumda cinsel ilişki olsa dahi gebelik oluşmaz.
• Bu süre sırasında adet kanaması görülür, ek gıdaya geçilir ya da anne emzirmeyi keserse bu yöntemin koruyuculuğu çok azalır.
• Emzirme ile korunmanın doğumu izleyen ilk altı aydan sonra mümkün olmayacağı bilinmeli ve daha bu süre bitmeden mutlaka etkili bir biçimde gebelikten korunmalıdır.

c. Geri Çekme (Dışarı Boşalma)

• Cinsel ilişki sırasında, boşalma olmadan önce, erkeğin geri cekilerek dışarıya boşalmasıdır.
Etkililiği tamamen kullanıcıya bağlıdır, her çift başarıyla uygulayamaz.
• Bu yöntemin doğru uygulanabilmesi ve cinsel ilişkinin olumsuz etkilenmemesi için iki tarafında bu konuda istekli ve kesin kararlı olması gerekir.



13. Acil Korunma

Yine de; korunmasız cinsel ilişkide bulunduysanız ya da bir korunma yöntemi kullanırken beklenmedik bir durumla karşılaşırsanız ve gebe kalmak istemiyorsanız acil önlem alabilirsiniz. Bunun için cinsel ilişkiden sonraki ilk üç gün (72 saat) içinde aile planlaması hizmeti sunan bir sağlık kuruluşuna başvurmalısınız. On iki saat arayla, iki kez olmak üzere, içindeki hormon miktarına göre belirlenen adette hap içerek ya da beş gün içinde rahim içi araç uygulanarak korunabilirsiniz. Bu durumda ne kadar erken başvurursanız o kadar etkili korunma sağlarsınız. İlişki sonrası hapla korunma, kadının adet düzeninin doğal seyrini etkilediğinden sık sık başvurulacak bir yöntem değildir. Ancak beklenmedik durumlarla (kondomun yırtılması, hapın unutulması, doğal yöntem kullanırken hata, tecavüze uğrama vb.) karşılaşıldığında kullanılabilir.

Acil Korunma Yöntemleri Nasıl Kullanılır?
Gebelik için önlem alınmadan gerçekleşen cinsel ilişkiden sonra, istenmeyen gebelikleri önlemek için, aşağıdaki seçeneklerden biri uygulanabilir.

Hap kullanma seçeneği:
İlişkiden en kısa süre sonra fakat 72 saat dolmadan


1) Düşük dozlu doğum kontrol hapları:

• 30 mcgm ethinylestradiol
• 150 mcgm Levonorgestrel
• veya
• 30 mcgm ethinyl estradiol
• 300 mcgm Norgestrel içeren doğum kontrol hapları

4 adet hap yuturlur. Bu haplardan 12 saat sonra 4 adet daha alinir. Yani 12 saat arayla 4+4 topolam 8 adet hap yutulacaktir


2) Yüksek dozlu doğum kontrol hapları:

• 50 mcgm ethinyl estradiol
• 250 mcgm Levonorgestel veya
• 50 mcgm ethinyl estradiol
• 500 mcgm ethinyl estradiol içeren doğum kontrol hapları



2 adet hap yutulur. Bu haplardan 12 saat sonra 2 adet daha alinir. Yani 12 saat arayla 2+2 toplam 4 adet hap yutulacaktir.

DİKKAT! Doğum kontrol hapları farklı miktarlarda hormon içerir ve buna bağlı olarak acil korunma için kullanılabilecek miktarlar değişir. Yukarıdaki dozajlara göre kullanılmalıdır.
Haplar piyasada farklı ticari isimlerle bulunurlar, Gençlik Danışma Birimi’ndeki sağlık elemanlarından bu konuda yol göstermesi istenebilir.
[SIZE="4"]
PEARL - INDEX[/SIZE]


Korunma yöntemlerinin başarısızlık oranları Pearl Index adı verilen bir birimle ifade edilir.

Pearl Index bir kadın yılını, yani bir kadının 12 aylık adet döngüsünü ifade eder.

Aşağıdaki yüzdeler 100 kadın yılı, yani 100 x 12 =1200 adet döngüsünde kullanımdaki başarısızlığı göstermektedir.


Doğum kontrol yöntemlerinin başarısızlık oranları:

Hiçbir yöntem kullanmamak: % 85.0
Doğum kontrol hapları: % 0.03 - 0.22
iki- aylık, üç - aylık iğneler: % 0.03 - 1.2
Norplant derialtı implant sistemi: % 0.05
kadında tüplerin bağlanması: % 0.05
erkekte kanalların bağlanması: % 0.1
Mini haplar (günlük kullanılan, sadece progesteron içeren haplar): % 0.4 - 4.3
Bakır içerikli spiral: % 0.1 (hormon içerikli spirallerin başarısızlık oranları bakırlı olanlara göre daha düşüktür)
Diyafram + Spermisit: % 2 - 25
Prezervatif + Spermisit (sperm öldürücü): % 7 - 14
Kadın prezervatifi: % 5 - 21
Yalnız spermisit krem, jel: % 5 - 42
Dışa boşalma: % 10 - 38
Doğurganlık Belirtilerine Dayalı Yöntemler: % 14 - 35
İlişki sonrası vajinanın yıkanması: % 21 - 41